24

Haz

İsrail – İran Tarihten günümüze olayların gidişatı

İsrail ile İran arasındaki ilişkiler, 20. yüzyılın ortalarından günümüze kadar ciddi dönüşümler yaşamıştır. 2025 yılında açık savaşa dönüşen gerilim, aslında onlarca yıllık stratejik, ideolojik ve jeopolitik çatışmanın sonucudur. Bu makalede, İsrail–İran ilişkilerinin tarihsel arka planı ve günümüzdeki sıcak çatışmanın nedenleri, gelişimi ve olası sonuçları ele alınacaktır.

1948–1979: İş Birliğinden Düşmanlığa

İran Şah Dönemi ve İsrail Dostluğu

• İsrail’in 1948’de kuruluşunun ardından İran, onu tanıyan ilk Müslüman ülke oldu (de facto).
• 1950’li ve 60’lı yıllarda Şah Muhammed Rıza Pehlevi, İsrail ile istihbarat, tarım ve askeri iş birliği yürüttü.
• Mossad ve İran istihbaratı SAVAK, ortak operasyonlar gerçekleştirdi.

1979 İslam Devrimi: Dönüm Noktası

• Ayetullah Humeyni’nin önderliğindeki İran İslam Devrimi sonrası İsrail, “Şeytan” ilan edildi.
• İran rejimi, Filistin davasını sahiplenerek Hamas ve Hizbullah gibi grupları desteklemeye başladı.
• Bu tarihten itibaren İran–İsrail ilişkileri tamamen koptu.

1980–2000: Vekil Güçler ve Dolaylı Çatışmalar

İran’ın Vekil Stratejisi

• İran, İsrail’e doğrudan saldırmak yerine Lübnan Hizbullahı, Gazze’deki Hamas ve Suriye rejimi gibi vekil aktörleri destekledi.
• 1982 Lübnan Savaşı ve sonraki yıllarda Hizbullah, İsrail’e karşı büyük bir tehdit haline geldi.

İsrail’in Yanıtları

• İsrail, İran destekli gruplara karşı birçok hava saldırısı ve sınır ötesi operasyon gerçekleştirdi.
• Ayrıca, İran’ın nükleer çalışmalarına karşı siber saldırılar (örneğin Stuxnet virüsü) düzenledi.

2000–2020: Nükleer Tehdit ve Gölge Savaşı

Nükleer Programın Yükselişi

• İran, sivil amaçlı olduğunu öne sürdüğü nükleer programını hızlandırdı.
• İsrail, İran’ın nükleer silaha ulaşması durumunda bölgedeki varlığının tehlikeye gireceğini belirterek bu gelişmeleri tehdit olarak algıladı.

2015 Nükleer Anlaşması (JCPOA)

• İran ile ABD, AB, Rusya ve Çin arasında nükleer programı sınırlayan bir anlaşma yapıldı.
• Ancak İsrail bu anlaşmaya şiddetle karşı çıktı.

2020–2022: Gölge Savaşlar

• İran’daki nükleer bilim insanlarına yönelik suikastlar (örneğin, Muhsin Fahrizade),
• İran altyapısına yönelik siber saldırılar,
• Suriye’de İran üslerine İsrail bombardımanları arttı.

2023–2025: Açık Çatışmaya Gidiş ve Savaşın Patlak Vermesi

Hazırlıklar ve Gerilim

• 2023 sonrası İran, uranyum zenginleştirme oranını %90’a çıkararak nükleer silah eşiğine yaklaştı.
• İsrail, ABD ile güvenlik iş birliğini artırdı; Mossad, İran içinde sabotaj operasyonlarını sıklaştırdı.

Haziran 2025: Savaşın Başlaması

• İsrail, Natanz ve İsfahan’daki nükleer tesisleri nokta atışıyla vurdu.
• İran, Sejjil ve Kheibar füzeleriyle İsrail’in güneyine saldırdı. Beersheba’daki hastane vuruldu.
• Her iki ülke KAPALI bir savaş durumuna girdi. İran, Hürmüz Boğazı’nı tehdit etti.

Uluslararası Reaksiyonlar ve Ateşkes Girişimi

📍Trump’ın Müdahalesi

• ABD’nin eski başkanı Donald Trump, her iki tarafla da görüşerek ateşkes ilan ettirdi.
• Ancak İran kısa süre içinde ateşkesi ihlal etti, İsrail misilleme kararı aldı.

📍BM ve Dünya Kamuoyu

• BM, sivillere zarar verilmemesi konusunda uyarıda bulundu.
• Çin ve Rusya tarafları diyaloga çağırdı; AB enerji krizinden endişeli.

Savaşın Etkileri ve Geleceğe Dair Öngörüler

Kaynakça

• AP News (2025). Iranian missile barrage strikes Israel.
• Reuters (2025). Israel signals Iran campaign can end soon.
• Al Jazeera (2025). Trump warns Israel not to attack Iran.
• The Australian (2025). Iran vows blockade on Strait of Hormuz.

Delta

21

Haz

Takipçi Platformu

Delta

23

Nis

Depremde Operatörler ve Telefon neden çekmez?

Depremde operatörlerin durumu çok kritik oluyor çünkü milyonlarca insan iletişim kurmak istiyor, ama altyapı bu kadar ani ve yoğun talebe her zaman dayanıklı değil. Operatörlerin depremdeki rolleri ve yaşananlar genel olarak şöyle:

1. Şebeke Yoğunluğu:
Deprem anında insanlar panikle hemen yakınlarını aramaya çalışıyor. Operatörler, ani yoğunluk artışına dayanacak şekilde tasarlanmış olsa da, milyonlarca aramaya aynı anda cevap verecek kapasiteye sahip değiller.
Bu yüzden bazen:

• Aramalar meşgul çalar,
• Bağlantı kurulur ama kopar,
• Hiç şebeke görünmez hale gelir.

2. Baz İstasyonları:
Baz istasyonları elektrikle çalışır ve genellikle birkaç saatlik yedek bataryaları olur. Büyük bir depremde:

• İstasyonlar fiziksel olarak yıkılabilir,
• Elektrik kesildiği için bataryalar bitince hizmet kesilir,
• Ulaşım yolları hasar görürse mobil baz istasyonu (taşınabilir antenler) göndermek gecikebilir.

3. Mobil Baz İstasyonları:
Bazı operatörler (Turkcell, Vodafone, Türk Telekom gibi) deprem için mobil baz istasyonları (COW – Cell on Wheels) hazır tutuyor.
Deprem sonrası bu araçlar bölgeye gönderilerek sinyal takviyesi yapılır.

4. Acil Durum Önceliği:
Büyük depremler için bazen sadece acil aramalara (112, 155, 110 gibi) öncelik tanınır. Normal aramalar geçici olarak sınırlandırılabilir.

5. Ücretsiz İletişim Destekleri:
Türkiye’de örneğin Maraş depreminde operatörler:

• SMS ve internet paketlerini ücretsiz vermişti,
• Bazı hatlar için konuşma paketleri açmıştı.

6. Uydu Telefonları ve Alternatif İletişim:
Operatörler deprem bölgesine uydu telefonları da götürür çünkü karasal hatlar tamamen çökebilir.

Delta

23

Nis

23 Nisan 2025 İstanbul Depremi 6.2

23 Nisan 2025 İstanbul Depremleri ve Yapılması Gerekenler

Deprem ve Sarsıntılar Tablosu

İstanbul’da Deprem Anında ve Sonrasında Yapılması Gerekenler

Depremler doğal afetler arasında en öngörülemez ve zarar verici olanlardan biridir. İstanbul gibi aktif fay hatlarının bulunduğu bir bölgede yaşayan herkesin deprem süresince ve sonrasında nasıl hareket etmesi gerektiğini bilmesi hayatı kurtarabilir.

Deprem Anında:

• Sakin Kalın: Panik yapmak kazalara neden olabilir. Nefes alıp soğukkanlı davranın.
• Güvenli Bir Yer Bulun: Masa altı, çök-kapan-tutun prensibini uygulayabileceğiniz sağlam bir yer bulun.
• Pencerelerden ve Ağır Eşyadan Uzak Durun: Camlardan ve devrilebilecek dolaplardan uzak durarak korunun.
• Asansör Kullanmayın: Deprem anında asansör kullanmak çok tehlikelidir.
• Açık Alanlara Çıkın: Sarsıntı geçer geçmez açık ve güvenli bir alana çıkın.

Deprem Sonrasında:

• Hasar Kontrolü Yapın: Binanızda görünür hasar olup olmadığını kontrol edin, çatlak ya da yıkılma riski görürseniz binayı terk edin.
• Gaz ve Elektriği Kontrol Edin: Gaz kaçağı kokusu alırsanız elektriği kesin ve binayı hemen boşaltın.
• Resmi Kurumlardan Bilgi Alın: Sosyal medyada yayılan doğruluğu kesin olmayan haberlere inanmayın; AFAD gibi resmi kaynakları takip edin.
• Artçılara Hazırlıklı Olun: Ana deprem sonrasında artçı sarsıntılar olabileceğini unutmayın.
• İlk Yardım Bilgisi Kullanın: Yaralılara temel ilk yardım uygulamalarıyla müdahale edin.

Sonuç

İstanbul gibi yoğun nüfusa sahip bölgelerde depremlere karşı bireysel ve toplumsal hazırlık çok önemlidir. Deprem öncesinde, anında ve sonrasında yapılacak doğru hareketler, hem hayat kurtarır hem de olası zararı minimuma indirir. Bilinçli hareket etmek ve resmi kurumların yönergelerini takip etmek hayati önem taşır.

Delta

22

Nis

En iyi Mobil oyunlar 2025

2025 yılı, mobil oyun dünyasında heyecan verici birçok yeni yapımı beraberinde getiriyor. İşte bu yılın öne çıkan ve merakla beklenen bazı mobil oyunları:

🎮 2025’in Öne Çıkan Mobil Oyunları

1. Valorant Mobile

Riot Games’in popüler FPS oyunu Valorant, mobil platformlara geliyor. İlk olarak Çin’de piyasaya sürülecek olan oyun, LightSpeed Studios tarafından geliştiriliyor. Küresel lansman için henüz net bir tarih verilmedi .​

2. Squid Game: Unleashed

Netflix’in mobil oyun platformu için geliştirilen bu oyun, orijinal dizideki “Kırmızı Işık, Yeşil Işık” ve “Cam Köprü” gibi ikonik oyunları içeriyor. Battle royale tarzında olan oyun, reklamsız ve ücretsiz olarak sunuluyor .​

3. Thronglets (Black Mirror)

Netflix Games’in interaktif hikaye oyunu Thronglets, Black Mirror evreninde geçiyor. Oyuncular, dijital yaratıkları büyütürken yapay zeka ve etik gibi konularla yüzleşiyor .​

4. Dead Island 2 (Mobil)

Zombi temalı bu aksiyon oyunu, 2 Şubat 2025’te mobil platformlara geliyor. Gelişmiş grafikler ve sürükleyici oynanışıyla dikkat çekiyor .​

5. Diablo IV (Mobil)

Blizzard’ın efsanevi serisi Diablo’nun mobil versiyonu, derin hikayesi ve karanlık atmosferiyle oyuncuları cezbediyor .​

6. Age of Empires Mobile

Strateji severler için klasikleşmiş Age of Empires serisi, mobil platformlara uyarlanıyor. Oyuncular, medeniyetlerini geliştirerek rakiplerine karşı üstünlük kurmaya çalışacaklar .​

7. Assassin’s Creed: Codename Jade

Ubisoft’un mobil için özel olarak geliştirdiği bu oyun, antik Çin’de geçiyor. Açık dünya yapısı ve zengin hikayesiyle dikkat çekiyor .​

8. Tom Clancy’s The Division Resurgence

Ubisoft’un bir diğer mobil oyunu olan The Division Resurgence, taktiksel savaş mekanikleri ve derin hikayesiyle öne çıkıyor .​

9. Ananta (eski adıyla Project Mugen)

NetEase tarafından geliştirilen bu gacha oyunu, araç sürme, yoğun aksiyon dövüşleri ve sevimli karakterlerle dolu bir deneyim sunuyor .​

10. Cookie Run: OvenSmash

Popüler Cookie Run serisinin yeni oyunu, hızlı tempolu oyun mekaniği ve renkli grafikleriyle dikkat çekiyor .

Delta

22

Nis

KPSS – İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İslamiyet’ten önceki Türk devletleri, Orta Asya’da ortaya çıkan ve genellikle göçebe ya da yarı-göçebe bir yaşam tarzına sahip olan siyasi oluşumlardır. Bu devletler hem Çin hem de İran medeniyetleriyle temas hâlinde olmuş, savaşlar ve ticaret yoluyla bu uygarlıklarla etkileşim kurmuşlardır.

İşte İslamiyet’ten önceki başlıca Türk devletleri:

1. Asya (Büyük) Hun Devleti

• Kuruluşu: M.Ö. 3. yüzyıl
• Kurucusu: Teoman
• En parlak dönemi: Mete Han (M.Ö. 209 – M.Ö. 174)
• Özellikler:
  • Türk tarihinde bilinen ilk büyük devlettir.
  • İlk düzenli orduyu Mete Han kurmuştur (Onluk sistem).
  • Çin ile uzun süren mücadeleler yaşamışlardır.

2. Göktürk Devleti

• Kuruluşu: 552
• Kurucusu: Bumin Kağan
• Başkent: Ötüken
• Özellikler:
  • “Türk” adını ilk defa devlet adı olarak kullanan topluluktur.
  • Orhun Yazıtları bu döneme aittir (Bilge Kağan, Kül Tigin, Tonyukuk).
  • 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldılar.

3. II. Göktürk (Kutluk) Devleti

• Kuruluşu: 682
• Kurucusu: Kutluk Kağan
• Özellikler:
  • Çin esaretinden kurtularak bağımsızlıklarını yeniden kazanmışlardır.
  • Bilge Kağan, devletin en bilinen hükümdarlarından biridir.

4. Uygur Devleti

• Kuruluşu: 744
• Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan
• Başkent: Karabalgasun
• Özellikler:
  • Maniheizm dinini benimsemişlerdir.
  • Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
  • Mimari, sanat ve yazılı belgelerde ileri gitmişlerdir.

5. Avarlar (Juan-Juanlar)

• Kuruluşu: 6. yüzyıl civarı
• Özellikler:
  • Slavları etkileyerek onların devlet kurma sürecini hızlandırmışlardır.
  • Avrupa’ya göç ederek burada da devlet kurmuşlardır.

6. Hazarlar

• Kuruluşu: 7. yüzyıl
• Özellikler:
  • Yahudiliği benimseyen tek Türk topluluğudur.
  • Doğu Avrupa’da uzun süre hüküm sürmüşlerdir.

7. Kırgızlar, Karluklar, Peçenekler, Kumanlar (Kıpçaklar), Sabirler, Oğuzlar vb.

Bu topluluklar bazen bağımsız devlet kurmuş, bazen diğer büyük devletlerin içinde yaşamışlardır.

🏛️ Kültürel Özellikler

📊 Karşılaştırma Tablosu

Delta

22

Nis

Messi vs Ronaldo Hangisi Daha iyi

Cristiano Ronaldo ile Lionel Messi’yi verilerle karşılaştırarak detaylı bir analiz yapalım. Önce temel başlıklar altında bakalım (2024 yılına kadar olan veriler baz alınarak):

1. Kulüp Kariyeri:

Özet:

• Ronaldo daha fazla kulüpte oynadı ve farklı liglerde başarılı oldu.
• Messi kulüp sadakati açısından (özellikle Barcelona’da) daha öne çıkıyor ve daha fazla asist yapıyor.

2. Milli Takım Kariyeri:

Özet:

• Ronaldo, milli takımda daha fazla gol attı (tarihin en çok milli gol atan oyuncusu).
• Messi’nin 2022 Dünya Kupası zaferi çok büyük bir artı olarak görülüyor.

3. Bireysel Ödüller:

Özet:

• Messi Ballon d’Or sayısında net bir üstünlük kurdu.
• Ronaldo da birçok yıl boyunca Messi ile başa baş gitti.

4. Oyun Stili ve Özellikler:

5. Bazı İlginç Veriler:

• Ronaldo, beş farklı ligde gol kralı oldu.
• Messi, en çok asist yapan oyuncu rekorlarına yakın.
• İkisi de 800+ kariyer golüne ulaşan iki oyuncudan biri.
• Ronaldo, Şampiyonlar Ligi’nde en çok gol atan oyuncu (Messi hemen arkasında).

Kısaca:

• Ronaldo çok çalışkan, fiziksel, gol odaklı bir süperstar.
• Messi ise doğuştan yetenek, vizyoner, takım oyunu odaklı bir futbolcu.

Kim daha iyi? sorusu zevke göre değişiyor:

• Atletik başarı ve adaptasyon dersen → Ronaldo
• Saf yetenek ve oyun zekası dersen → Messi

Delta

21

Nis

Protein Tozu Nasıl kullanılır ?

Protein tozu kullanımı amacına ve günlük beslenmene göre değişir, ama genel birkaç temel kural var:

1. Zamanlama:
   • Spor sonrası: Kasların iyileşmesi ve büyümesi için antrenmandan sonraki 30-60 dakika içinde almak en yaygın yöntemdir.
   • Öğün aralarında: Protein ihtiyacını tamamlamak için kullanılabilir.
   • Kahvaltı ile: Özellikle sabah hızlı bir protein kaynağı istiyorsan güzel bir seçenek.
2. Miktar:
   • Genellikle bir ölçek (yaklaşık 25-30 gram protein içerir) yeterli olur.
   • Günlük protein ihtiyacın (vücut ağırlığının kilogramı başına 1,6-2,2 gram arası, spor yapıyorsan) hesaplanıp, eksik kalan kısmı protein tozuyla tamamlamak iyi bir yöntemdir.
3. Nasıl hazırlanır:
   • Su veya süt ile karıştırarak içebilirsin (süt ekstra protein ve kalori sağlar).
   • Smoothie içine meyve, yoğurt, fıstık ezmesi ekleyerek daha zengin bir öğün yapabilirsin.
   • Yemeklere ekleyebilirsin (yulaf, pankek, vs.).
4. Dikkat edilmesi gerekenler:
   • Günlük toplam protein ihtiyacını aşmamaya çalış (aşırı tüketim böbrekleri zorlayabilir).
   • Kalitesine ve içeriğine bak (şeker oranı düşük, katkı maddesi az olan ürünler tercih edilmeli).
   • Eğer laktoz intoleransın varsa, whey isolate veya bitkisel bazlı protein tozları (bezelye, pirinç proteini gibi) tercih edebilirsin.

Delta